قلمهای سری ایکس نسخهٔ ۲

قلم‌های سری ایکس۲ بر اساس قلم‌هائی که به رایگان در دسترس عموم قرار دارند ساخته شده و برای زبانهای فارسی، عربی، اردو، پشتو، دری، ازبک، ئۇیغۇر، کردی، ترکی قدیم (عثمانی) و ترکی جدید (لاتین) تعمیم داده شده‌اند.

این قلم‌ها به دو تکنولوژی OpenType و AAT مجهز بوده و بر روی هر پلاتفرمی - مک یا ویندوز و لینوکس - قابل استفاده هستند.

تاریخچه و تغییرات قلمهای سری ایکس

عمدهٔ این قلم‌ها ابتدا در مجموعه ای زیر عنوان «قلم‌های سری ایکس» (که حالا سری ایکس ۱ نام گرفته است) برای استفاده روی مکینتاش و تنها با تکنولوژی AAT عرضه شده بودند. قلم‌های سری ایکس ۱ همگی در نامشان یک پیشوند X دارند.

در این به‌روز رسانی اساسی، علاوه بر اضافه شدن پشتیبانی برای زبان‌های یاد شده، تکنولوژی OpenType نیز برای قابل استفاده بودن روی PC افزوده شده است. ضمناً تکنولوژی «کرنینگ» نیز برای بهبود نمایش خطوط به این قلم‌ها اضافه گردیده است. به دلیل ضرورت تفکیک این سری به‌روز رسیده با سری اولیه، به پیشوند X نام این قلم‌ها حرف دیگری اضافه شده است که بنا به شکل خطوط، قلم‌ها را به سه دستهٔ کلی XB (خطوط با نمای استاندارد و مناسب کتاب... Book) و XM (خطوط با نمای متفاوت و مناسب مجلات... Magazine) و XP (خطوط با نمای آزاد و مناسب استفادهٔ آزاد مانند اعلامیه‌های دیواری و نظائر آن... Pamphlet) تقسیم کرده است. اما همهٔ این قلم‌ها در انواع گوناگونشان به قلم‌های سری ایکس ۲ تعلق دارند و همگی از همان دامنه و امکانات تکنولوژیک برخوردارند. وجه تمایز این قلم‌ها با قلم‌های سری ایکس ۱ در دو حرفه بودن پیشوند نام آنهاست.

تفاوت این قلمها با قلمهای نصب شده در سیستمهای ویندوز و مک

لازمهٔ قلم فارسی برای وِب وجود حروف لاتین در خود قلم میباشد و بدین ترتیب بسیاری از قلم‌های فارسی و عربی که حروف لاتین ندارند به درد وِب نمی‌خورند و البته برخی، حروف ویژهٔ فارسی هم ندارند که آن بحث دیگریست.

تاهوما، تایمز و اریال قلم‌های لاتینی هستند که برای متون لاتین طراحی شده‌اند که ضمناً حروف فارسی و عربی نیز دارند. تنظیمات این قلم‌ها همگی بر اساس نمایش optimal حروف لاتین صورت پذیرفته‌اند. مثلاً در حالی که حروف فارسی تایمز و اریال عیناً از یکدیگر کپی شده‌اند، فاصلهٔ خطوط این دو قلم تفاوت دارد و این تفاوت بخاطر تفاوت حروف لاتین این دو قلم و ضرورت های بهترین شیوهٔ نمایش حروف لاتین این قلم‌ها می‌باشد.

برای اینکه حروف فارسی و عربی، بخاطر ویژگی نوشتاری خودشان، از مرزهای این فاصلهٔ خطوط تجاوز نکنند، اندازهٔ حروف در تایمز و اریال به اندازه‌ای کوچک شده است که در این فاصله بگنجد. این امر بزرگنمائی حروف فارسی را برای یک سایز مشخص قلم اریال یا تایمز بسیار کاهش داده است. جنبهٔ مثبت این امر این است که متن فارسی، اگرچه کوچک ولی از قواعد اساسی استتیک حروف فارسی و عربی تبعیت می‌کند.

تاهوما از سوی دیگر، راه حل دیگری را برگزیده است. تاهوما برای مراعات بزرگنمایی در محدوده ای که حروف لاتین تاهوما برایش مشخص کرده‌اند، سر و دُم حروف فارسی و عربی را قیچی کرده است، آنها را بالا و پائین کرده است تا در این محدوده بگنجد. این اگرچه هدف اصلی این طراحی، یعنی خوانا بودن متن فارسی در قلم سیستم را عملی کرده است، ولی در فقدان آلترناتیو برای کاربران فارسی زبان، لطمهٔ سنگینی به حس زیبائی شناسی کاربران فارسی زبان، بویژه نسل جوان‌تر وارد آورده است. مخالفت من با تاهوما، مخالفت با فرسایش حس زیبا شناسی خط فارسی در میان کاربران کامپیوتر است. حساسیت من حتی به شکل خط تاهوما هم نیست. در کار صفحه پردازی هرگونه ابتکاری جایز است. حساسیت من به نقشی است که تاهوما در فضای وِب فارسی پیدا کرده است و به استاندارد بالفعل نمایش متون فارسی در وِب بدل گشته است.

مکینتاش اگرچه خط پیشفرض سیستمش بسیار خوش نماست، اما متأسفانه از این شرایط عمومی برکنار نیست. جیزه پرو نیز یک قلم برای کاربرد فارسی در وِب نیست زیرا لاتین ندارد. اگر جیزه بعنوان دیفالت سفری یا دیگر مرورگرها انتخاب بشود، مشکل فاصلهٔ خطوط شاید تا حد بیشتری قابل کنترل باشد ولی در شرایط کلی، قلمی که در مک صفحات وِب را نمایش می‌دهد همواره یک قلم لاتین است که فاصلهٔ خطوط را نیز تعیین می‌کند. سپس جیزه، به عنوان یک قلم بی هویت، در پشتیبانی از آن قلم لاتین جای خالی حروف فارسی را پر می‌کند. به عبارت دیگر، اگرچه جیزه بر خلاف اریال و تاهوما و تایمز به همراه حروف لاتین در یک قلم نیامده است، اما از آنجا که همواره تابعی از یک قلم لاتین پیشفرض است، بر روی فاصلهٔ میان خطوط کنترلی ندارد.

یک قلم فارسی مناسب وِب، قلمی است که حروف لاتین دارد ولی فاصلهٔ خطوط برای نمایش مناسب متن فارسی تنظیم شده است. این فاصله شاید برای حروف لاتین زیاد باشد ولی برای زبانهای فارسی و عربی و... مناسب است. حروف لاتین تنها به عنوان پشتیبان برای متن فارسی در نظر گرفته شده‌اند. در واقع در یک قلم فارسی برای وِب، همان معامله‌ای با حروف لاتین شده است که تایمز و اریال و دیگر قلم‌های کنونی فارسی یا عربی به پیش‌کسوتی یا پیروی از آن، با فارسی کرده اند. یعنی اینکه حروف لاتین در یک قلم فارسی برای وِب، تابعی از ملازمات استتیک خط فارسی شده است. پس به همان اندازه که یک قلم فارسی وِب برای متون صرفاً لاتین نامناسب است، یک قلم لاتین مثل اریال نیز برای متون صرفاً فارسی نا مناسب است... چه به لحاظ ریزی و چه به لحاظ غیر optimal بودن فاصلهٔ خطوط.

از سوی دیگر قلم فارسی مناسب وِب برای مصرف عمومی تنظیم شده است. مصرف عمومی نیز متونی است که از اِعراب بصورت جسته و گریخته، و تنها در صورت نیاز استفاده می‌کنند. اگر چنین قلمی برای متون قرآنی یا آموزشی استفاده شود، که در آن بر تک تک حروف اِعراب قرار داده می‌شود، فاصلهٔ میان خطوط اندکی تنگ جلوه خواهد کرد و در مواری اِعراب بر حروف خطوط بالا یا پائین خواهند نشست. اگر چه در حد امکان از بروز آن پیشگیری شده است. برای پرهیز کامل از این برهم نشینی، فاصلهٔ پیشفرض خطوط باید افزایش یابد. این امر اگرچه جلوهٔ متون قرآنی و آموزشی را بهبود خواهد بخشید، ولی فاصلهٔ میان خطوط در صورت عدم استفاده از اِعراب و برای متون مصرف عمومی را بیش از اندازهٔ مطلوب خواهد کرد. از آنجا که هم‌اکنون قلم‌های خوبی برای متون قرآنی و آموزشی در دسترس است، اولویت در قلم‌های سری ایکس ۲ به مصرف عمومی داده شده است. در صورت نیاز به استفاده از این قلم‌ها در متون قرآنی و آموزشی، احتمالاً ضرورت پیدا خواهد کرد که در واژه‌پرداز فاصلهٔ میان خطوط را اندکی افزایش داد.

استفادهٔ این قلمها با مکهای اینتلی

برای استفاده از این قلم‌ها با مک‌های اینتلی باید سیستم عامل ۱۰.۴.۹ یا بالاتر داشت.

دریافت قلمها

برای دریافت قلم زر به اینجا مراجعه کنید.

برای دریافت قلم نیلوفر به اینجا مراجعه کنید.

برای دریافت قلم خرمشهر به اینجا مراجعه کنید.

برای دریافت قلم کیهان به اینجا مراجعه کنید.

برای دریافت قلم یاقوت به اینجا مراجعه کنید.

برای دریافت قلم ریاض به اینجا مراجعه کنید.

برای دریافت قلم پاچ به اینجا مراجعه کنید.

برای دریافت قلم رویا به اینجا مراجعه کنید.

برای دریافت قلم شفیق به اینجا مراجعه کنید.

برای دریافت قلم شفیق کردی به اینجا مراجعه کنید.

برای دریافت قلم شفیق ازبکی به اینجا مراجعه کنید.

برای دریافت قلم شیراز به اینجا مراجعه کنید.

برای دریافت قلم ثلث به اینجا مراجعه کنید.

ببرای دریافت قلم تبریز به اینجا مراجعه کنید.

برای دریافت قلم تیتر به اینجا مراجعه کنید.

برای دریافت قلم ترافیک به اینجا مراجعه کنید.

برای دریافت قلم وحید به اینجا مراجعه کنید.

برای دریافت قلم وستا به اینجا مراجعه کنید.

برای دریافت قلم یکان به اینجا مراجعه کنید.

برای دریافت قلم یرموک به اینجا مراجعه کنید.

برای دریافت قلم یاس به اینجا مراجعه کنید.

برای دریافت قلم زیبا به اینجا مراجعه کنید.

پشتیبانی از این پروژه

برای اینکه این پروژه موفق شود، نیاز به این است که این قلمها در بین کاربران ایرانی، عرب، افغان و پاکستانی پخش شود. به این دلیل ما بنرهایی را تولید کرده‌ایم که شما می‌توانید با اضافه کردن آنها به صفحهٔ خود و تبلیغ این قلمها، در انجمنهای مختلف ما را یاری دهید.

برای دریافت بنرها به اینجا مراجعه نمایید.